۵ نوع مختلف دندان مصنوعی

دندان مصنوعی یا دنچر، یک پروتز متحرک است که جایگزین دندان‌های از دست رفته در فک بالا، فک پایین یا هر دو می‌شود. دندان مصنوعی می‌تواند از جنس اکریلیک، رزین، نایلون، فلز و پرسلن باشد. دندان مصنوعی انواع مختلفی دارد که دندانپزشک با توجه به نیاز هر فرد و وضعیت سلامت دندان‌های او، بهترین گزینه را انتخاب می‌کند. ۵ نوع اصلی آن شامل پروتز کامل (Full Denture)، پروتز نیمه کامل (Partial Denture)، پروتز فوری (Immediate Denture)، پروتز بر پایه ایمپلنت (Implant-retained Denture) و پروتز ثابت متکی به ایمپلنت (Implant-supported Denture) است که در ادامه با ویژگی‌های هر یک آشنا می‌شویم.

۱- دندان مصنوعی کامل (Full Denture)

یکی از انواع دندان مصنوعی، پروتز کامل است که جایگزین دندان‌های از دست رفته در قوس کامل فک می‌شود. پروتز روی لثه‌ها قرار گرفته و به کام (سقف دهان) در فک بالا یا برجستگی استخوان فک پایین تکیه می‌کند. در برخی شرایط ممکن است به چسب دندان مصنوعی (نوع خاصی از چسب) برای محکم نگه داشتن پروتز در جای خود، نیاز داشته باشید.

۲- دندان مصنوعی نیمه کامل یا پارسیل (Partial Denture)

اگر تعداد زیادی از دندان‌های خود را در یک یا هر دو فک از دست داده‌اید، دندان مصنوعی پارسیل می‌تواند برایتان مناسب باشد. پروتزهای نیمه کامل یا پارسیل همانند پروتزهای کامل به لثه و استخوان فک تکیه می‌کنند تا در دهان ثابت قرار گیرند. البته پروتزهای پارسیل دارای گیره‌های مخصوصی هستند که به دندان‌های سالم شما قلاب می‌شوند تا ثبات بیشتری را ایجاد کنند.

۳- دندان مصنوعی فوری (Immediate Denture)

در بعضی افراد نیاز است که قبل از گذاشتن دندان مصنوعی، دندان‌های خود را بکشند. پروتز فوری یک دندان مصنوعی موقت است که بلافاصله پس از کشیدن دندان استفاده می‌شود. دندانپزشک پس از بهبودی شما، پروتز فوری را با پروتز نهایی جایگزین می‌کند. البته با صلاحدید دندانپزشک ممکن است بلافاصله پس از جراحی بتوانید از دندان مصنوعی نهایی خود استفاده کنید.

۴- دندان مصنوعی متحرک متکی به ایمپلنت (Implant-retained Denture)

این پروتز به جای تکیه بر استخوان فک و لثه، بر روی ایمپلنت دندان قرار می‌گیرد. ایمپلنت دندان جایگزینی برای ریشه دندان‌های از دست رفته بوده و در استخوان فک کاشته می‌شود. پروتز بر پایه ایمپلنت همانند دندان مصنوعی سنتی متحرک بوده و امکان خارج کردن آن از دهان موقع خوابیدن و جهت تمیز کردن وجود دارد. با توجه به پیچ شدن پروتز به ایمپلنت، پایداری و ثبات آن در مقایسه با دیگر انواع دندان مصنوعی بسیار عالی بوده و نیازی به چسب دندان ندارد.

۵- دندان مصنوعی ثابت متکی به ایمپلنت (Implant-supported Denture)

برخلاف انواع دیگر پروتزها، پروتزهای ثابت متکی به ایمپلنت که پروتزهای دائمی یا هیبریدی نیز نامیده می‌شوند، غیر قابل جابجایی بوده و فقط دندانپزشک شما می‌تواند آن را از دهانتان خارج کند. اغلب دندانپزشکان، پروتزهای ثابت متکی به ایمپلنت را به افرادی توصیه می‌کنند که تمایلی برای استفاده از پروتزهای متحرک ندارند. البته نقطه ضعف این نوع پروتز، نیاز آن به تمیز کردن روزانه دقیق است.

نکات مهم در انتخاب دنچر مناسب

دندانپزشک شما فک، لثه و دندان‌های باقیمانده را معاینه کرده و با استفاده از رادیوگرافی، ضخامت استخوان فک را بررسی می‌کند. اگر واجد شرایط استفاده از دندان مصنوعی باشید، در مورد انتخاب نوع پروتز شما را راهنمایی می‌کند. در انتخاب بهترین نوع دندان مصنوعی باید موارد زیر را در نظر گرفت:

• چند دندان خود را از دست داده‌اید؟
• چه مدت است که دندان‌های خود را از دست داده‌اید؟
• بین دندان مصنوعی متحرک و ثابت، کدام را ترجیح می‌دهید؟
• تراکم و حجم استخوان فک شما چقدر است؟
• ارتباط بین فک بالا و پایین شما چطور است؟
• ترجیح شخص شما چیست؟

نحوه ساخت دندان مصنوعی

قالب‌گیری: ابتدا دندانپزشک از فک بالا و پایین شما که شامل لثه و دندان‌های باقی مانده است، قالب می‌گیرد.

ساخت مدل: دندانپزشک قالب گرفته شده را به لابراتوار دندانپزشکی ارسال کرده تا تکنسین یک مدل گچی از دهان و دندان‌های شما بسازد. این مدل جهت ساخت دقیق دنچر استفاده می‌شود.

سفارشی‌سازی: تکنسین از بلوک‌های مومی برای تعیین محل دقیق قرارگیری دندان‌های مصنوعی استفاده می‌کند. سپس با استفاده از مواد مختلفی مانند اکریلیک، نایلون یا رزین، پایه دندان مصنوعی ساخته می‌شود و دندان‌ها بر روی آن قرار می‌گیرند. تکنسین باید اطمینان حاصل کند که دندان‌های بالا و پایین به درستی بر روی هم چفت می‌شوند.

پولیش: بعد از اتمام ساخت دندان مصنوعی، تکنسین آن را پولیش کرده تا ظاهری طبیعی و براق پیدا کند و سپس آن را برای دندانپزشک ارسال می‌کند.

نصب: دندانپزشک دنچر را در دهان شما قرار داده و تناسب آن را بررسی می‌کند. بدین ترتیب، نواحی از لثه که فشار بیشتری به آن وارد می‌شود را مشخص کرده و تنظیمات نهایی را برای پروتز انجام می‌دهد. حتماً توجه داشته باشید که چون بافت نرم لثه به زمان نیاز دارد تا با دنچر تطبیق پیدا کند اغلب چند جلسه ویزیت مورد نیاز خواهد بود.

مزایا و معایب دندان مصنوعی

از مزایای دنچر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بهبود عملکرد جویدن
• زیبایی ظاهری
• بهبود گفتار
• تغذیه بهتر (به دلیل بهبود عملکرد جویدن)

معایب دنچر عبارتند از:

پروتزهای مصنوعی به ویژه انواع متحرک آن، چالش‌های خاص خود را دارند. به عنوان مثال، احتمال جابجایی یا خارج شدن دنچر متحرک هنگام صحبت کردن یا جویدن غذا بسیار زیاد است. همچنین به دلیل فقدان ریشه دندان در استخوان فک، به تدریج استخوان تحلیل رفته و موجب افتادگی صورت به خصوص در قسمت گونه‌ها می‌شود.

چقدر طول می‌کشد تا به دنچر عادت کنیم؟

پاسخ به این سؤال برای هر کسی متفاوت است. عادت کردن به دنچر جدید ممکن است هفته‌ها یا گاهی ماه‌ها طول بکشد. حتماً به خاطر داشته باشید که در چند هفته اول نیاز است که چندین بار به دندانپزشک خود مراجعه کنید تا دندان مصنوعی متناسب با راحتی شما تنظیم شود.

ماندگاری دنچر چقدر است؟

طول عمر دنچر به طور متوسط حدود ۷ تا ۱۰ سال است. همچنین بهتر است هر ۱ تا ۲ سال یکبار یا هر زمان که تغییراتی در نحوه قرار گرفتن پروتز خود احساس کردید، برای ترمیم آن مراجعه کنید. در این شرایط، دندانپزشک موادی را به دندان مصنوعی اضافه می‌کند تا به خوبی در دهان شما قرار گیرد.

چگونه از دنچر مراقبت کنیم؟

در صورتی که از دنچر به خوبی مراقبت و نگهداری کنید تا مدت‌ها عملکرد و زیبایی خود را حفظ خواهد کرد. برخی نکات مهم در مراقبت از دنچر شامل موارد زیر است:

• هر شب دندان مصنوعی خود را از دهان خارج کرده و آن را داخل محلول مخصوص قرار دهید.
• دندان مصنوعی را با استفاده از برس مخصوص و خمیر دندان تمیز کنید.
• لثه، زبان، بخش داخلی دهان، سقف دهان و دندان‌های باقی‌مانده را روزی دو بار مسواک بزنید تا پلاک‌ها و جرم‌ها از بین بروند.

چه زمانی لازم است که به دندانپزشک مراجعه کنم؟

در موارد زیر، بهتر است به دندانپزشک خود مراجعه کنید:

• پروتز شما لق شود.
• پروتز به لثه آسیب زده یا لثه شما را نیشگون بگیرد.
• هنگام صحبت کردن جابجا شود.
• صدمه دیده یا تغییر رنگ داشته باشد.
• بیش از ۱۰ سال از عمر آن گذشته باشد.

چه جایگزین‌هایی برای دنچر وجود دارد؟

اگر به هر دلیلی نخواهید دنچر بگذارید، دو جایگزین اصلی برای آن وجود دارد – ایمپلنت دندان و بریج دندان.

• ایمپلنت دندان: رایج‌ترین جایگزین برای دنچر است. مهم‌ترین مزیت ایمپلنت دندان این است که اعصاب فک شما را تحریک کرده و مانع از تحلیل رفتن استخوان فک می‌شود (دقیقاً مثل ریشه دندان‌های طبیعی). در واقع اعصاب تحریک شده در فک شما، سیگنال‌هایی را به مغز می‌فرستند و مغز فرمان می‌دهد که مواد مغذی، خود را به فک برسانند و آن را قوی و سالم نگه دارند. ایمپلنت‌ دندان معمولاً گران‌تر از دندان مصنوعی است اما با مراقبت مناسب می‌توانند تا آخر عمر دوام داشته باشند.
• بریج دندان: اگر هنوز چند دندان سالم دارید، بریج دندان گزینه مناسبی برایتان است. در واقع بریج برای کسانی که ۱ تا ۳ دندان از دست رفته پشت سر هم دارند، بهترین انتخاب است. بریج شامل روکش‌های انتهایی (اباتمنت) و دندان‌های مصنوعی (پونتیک) در بین آن‌هاست. دندانپزشک روکش‌ها را به دندان‌های طبیعی چسبانده و دندان‌های مصنوعی فضای بین آن‌ها را پر می‌کنند.

آیا خوابیدن با دنچر مشکلی ندارد؟

اکثر مردم دنچر خود را موقع خوابیدن در می‌آورند چون احساس راحتی بیشتری داشته و لثه استراحت می‌کند. چه با دندان مصنوعی بخوابید چه بدون آن، مهم است که در طی روز حداقل هشت ساعت آن را از دهانتان بیرون بیاورید. با این کار:

• لثه استراحت می‌کند.
• باکتری‌های مضر دهان کاهش می‌یابد.
• استخوان فک تقویت می‌شود.

منابع

mintdentalmn.com/different-types-of-dentures

my.clevelandclinic.org/health/treatments/10900-dentures