یکی از ابزارهای پُر کاربرد در دندانپزشکی، فرز است که جهت تراش دادن خود دندان یا روکش دندان و انجام ترمیم‌های دندانی استفاده می‌شود. در حال حاضر، بیش از ۵۰۰۰ نوع فرز دندانپزشکی وجود دارد که از نظر شکل، اندازه یا مواد سازنده با هم فرق دارند. با توجه به تنوع بسیار بالای فرزهای دندانپزشکی، تمامی سازندگان از یک کدگذاری استاندارد یا ISO استفاده می‌کنند تا بتوان مشخصات فنی و کاربرد هر فرز را به راحتی تشخیص داد. این کدگذاری با لحاظ کردن پارامترهای مختلف فرزهای دندانی انجام شده و به طور منحصر به فرد، هر یک از فرزها را کدبندی می‌کند.
در کدگذاری فرزهای دندانپزشکی، از چه پارامترهایی استفاده می‌شود؟
فرزهای دندان با لحاظ کردن پارامترهای زیر، به صورت کاملاً منحصر به فرد کدگذاری می‌شوند:
- مواد مورد استفاده برای سر فرز
- هندپیس سازگار با فرز
- شکل سر فرز
- میزان زبری یا اندازه دانه‌بندی سر فرز
- قطر سر فرز در پهن‌ترین نقطه آن
۱- مواد مورد استفاده برای سر فرز
فرزهای دندانپزشکی از مواد مختلفی مانند الماس (با کد ۸۰۶ و ۸۰۷)، کاربید (با کد ۵۰۰)، سرامیک (با کد ۰۰۵) و استیل (با کد ۳۳۰) ساخته می‌شوند.
به طور کلی، فرز با جنس بدنه استنلس استیل و روکش الماس بسیار طرفدار دارد که با نام فرز الماسه شناخته می‌شود. در فرزهای الماسه، با استفاده از تکنولوژی پیوند گالوانیک، ذرات الماس به سر فرز چسبانده می‌شوند. فلزی که داخل محفظه الکترولیتی حل شده بر روی سر فرز رسوب کرده و ذرات الماس را به دام می‌اندازد تا زمانی که حدود دو سوم از سر فرز پوشش داده شود. زمانی که از فرزهای الماسه استفاده می‌شود، در واقع همین ذرات الماس هستند که به ساییدگی ساختار دندان و آماده‌سازی شکل آن برای ادامه درمان کمک می‌کنند. سطح ساییده شده دندان یا ماده کامپوزیت ظاهری خشن داشته و مقدار زیادی گرد و غبار میکروسکوپی بر روی آن وجود دارد که به عنوان لایه اسمیر شناخته می‌شود.
در فرزهای کاربیدی، یک قطعه از جنس کاربید تنگستن به انتهای بدنه استیل جوش داده شده و بعد با استفاده از ماشینکاری، شکل سر فرز و تیغه‌های آن به دقت تراش می‌خورد. ساختار ۲ قسمتی فرزهای کاربیدی باعث می‌شود که این نوع فرزها، استحکام و دوام بالایی داشته باشند. سر فرز کاربیدی بسیار محکم بوده و بارها می‌توان از آن استفاده کرد. چرخش تیغه‌های مارپیچ سر فرز، مواد را از سطح دندان جدا کرده و سطح نسبتاً صافی را ایجاد می‌کند که خود، به پولیش راحت‌تر دندان کمک خواهد کرد.
برخی از فرزها از جنس سرامیک با دوام عالی بوده که برای برداشتن پوسیدگی یا تنظیم پروتز استفاده می‌شوند. فرزهای سرامیکی بسیار گران هستند اما دوام بالای آن‌ها، افزایش قیمت را توجیه می‌کند.
فرزهای استیل حدود ۳۰۰ سال پیش همزمان با تولید اولین دریل چرخشی دندانپزشکی، عرضه شدند. اما در حال حاضر، از این فرزها تنها در موارد خاص استفاده می‌شود. فرز استیل به دلیل استحکام کمتر و احتمال زنگ‌زدگی، کارایی چندانی در دندانپزشکی مدرن نداشته و در مواردی مانند ترمیم آمالگام کاربرد دارد.
۲- هندپیس سازگار با فرز
در مطب دندانپزشکی، سه نوع هندپیس مورد استفاده قرار می‌گیرد که هر یک از آن‌ها باید با فرز مخصوص به خود کار کنند. این فرزها عبارتند از فرز FG (Friction Grip)، فرز RA (Right Angle) و فرز HP (Handpiece) که به ترتیب با کد FG و RA و HP نمایش داده می‌شوند.
فرز FG یا Friction Grip
در هندپیس‌های سرعت بالا از فرزهای کوچک با قطر بدنه ۱.۶ میلیمتر استفاده شده که چرخش فرز (حدود ۲۰۰,۰۰۰ دور در دقیقه) به ثبات آن در سر هندپیس کمک می‌کند. همچنین با استفاده از مکانیزم چاکینگ می‌توان افزایش ثبات فرز را تضمین کرد. بنابراین در هندپیس هوا با سرعت بالا می‌توان فرزهای FG (Friction Grip) را بکار برد. فرزهای FG با توجه به کاربردی که دارند دارای طول‌های مختلف از بسیار کوتاه یا STS (Shorter than Short) تا طول جراحی یا SL (Surgical Length) هستند.
فرز RA یا Right Angle
در هندپیس‌های سرعت پایین زوایه‌دار یا RA (Right Angle) که به آن آنگل هم گفته می‌شود، از یک مکانیزم فشاری یا گیره چرخان برای نگهداشتن فرز استفاده می‌شود. اتصال هندپیس به فرز از طریق شیاری است که در انتهای بدنه فرز وجود دارد. در این هندپیس، حداکثر سرعت کمتر از ۲۵,۰۰۰ دور در دقیقه است. در هندپیس هوا با سرعت پایین باید از فرزهای RA استفاده کرد.
فرز HP یا Handpiece
هندپیس‌های سرعت پایین مستقیم یا HP (Handpiece) اغلب جهت تنظیم قطعات در خارج از دهان استفاده می‌شوند. در این هندپیس باید از فرزهای HP استفاده کرد. فرزهای بلندتر HP در جراحی دهان و جراحی ارتوپدی کاربرد دارند. فرزهای ۴۴.۵ میلیمتری که بسیار پُر کاربرد هستند، در دستگاه‌های برش آزمایشگاهی یا فرزهای تنظیم اکریلیک استفاده می‌شوند.
۳- شکل سر فرز
یکی از پارامترهای مهم در کدگذاری فرز، شکل سر فرز است که البته بسیاری از کمپانی‌های سازنده، آن را در کدبندی لحاظ نمی‌کنند. شکل سر فرز می‌تواند گرد، گلابی، شعله شمعی، چرخی، استوانه‌ای، مخروطی یا مخروطی وارونه باشد.
۴- میزان زبری یا اندازه دانه‌بندی سر فرز
حلقه رنگی که بر روی بدنه فرز وجود دارد، نشان دهنده اندازه دانه‌بندی سر فرز بوده که خود، درجه زبری فرز را مشخص می‌کند:
- فرز با حلقه سفید: پوشش با تراشه‌های فوق‌العاده ریز (با کد ۴۹۴)
- فرز با حلقه زرد: پوشش با تراشه‌های خیلی ریز (با کد ۵۰۴)
- فرز با حلقه قرمز: پوشش با تراشه‌های ریز (با کد ۵۱۴)
- فرز با حلقه آبی: پوشش با تراشه‌های استاندارد (با کد ۵۲۴)
- فرز با حلقه سبز: پوشش با تراشه‌های درشت (با کد ۵۳۴)
- فرز با حلقه مشکی: پوشش با تراشه‌های خیلی درشت (با کد ۵۴۴)
- فرز با دو حلقه مشکی: پوشش با تراشه‌های فوق‌العاده درشت (با کد ۵۵۴)
۵- قطر سر فرز در پهن‌ترین نقطه آن
اندازه قطر سر فرز در پهن‌ترین نقطه آن، بر حسب دهم میلیمتر ذکر می‌شود. بنابراین در یک فرز با قطر بدنه ۲.۱ میلیمتر که سطح مقطع برشی سر آن مشابه با قطر بدنه است، این اندازه برابر با ۰۲۱ خواهد بود که با همین کد ۰۲۱ نمایش داده می‌شود.
منابع
dorsetdentalimplants.com/blog/what-are-immediate-implants
clinicalresearchdental.com/blogs/restorative/how-to-choose-dental-burs-an-ultimate-guide
